Στην επιστήμη της ψυχολογίας η πρώτη προσέγγιση που
επηρέασε σημαντικά τη θεωρία και την έρευνα για την προσωπικότητα των ατόμων
είναι αναμφίβολα η θεωρία των χαρακτηριστικών. Όλοι οι ψυχολόγοι συμφωνούν ότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας
αποτελούν τα γενικά γνωρίσματα των ατόμων που καθορίζουν τη στάση τους απέναντι σε
διάφορα ερεθίσματα που δέχονται από το εξωτερικό περιβάλλον και τη συμπεριφορά τους
στο προσωπικό, οικογενειακό και επαγγελματικό τους πεδίο. Ορισμένα
χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, υπάρχουν σε πολύ μεγαλύτερη συχνότητα σε
ορισμένα άτομα και είναι αυτά που μεταξύ άλλων τα καθιστούν επιτυχημένους
επαγγελματίες.
Εστιάζοντας το ενδιαφέρον τους σε αυτό
ακριβώς το σημείο ερευνητές του Πανεπιστημίου Αλμπέρτα του Καναδά,
πραγματοποίησαν μια «ποιοτική έρευνα» (qualitative research) σε αντιπροσωπευτικό δείγμα φαρμακοποιών με στόχο τον
προσδιορισμό των προσωπικών χαρακτηριστικών που καθιστούν τους φαρμακοποιούς επιτυχημένους
επαγγελματίες.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας
τα κύρια χαρακτηριστικά που κάνουν τους φαρμακοποιούς πετυχημένους
επαγγελματίες είναι πέντε:
Η υποκίνηση (motivation) είναι το χαρακτηριστικό που ανέφεραν συχνότερα οι
φαρμακοποιοί που πήραν μέρος στην έρευνα. Στην ψυχολογία η υποκίνηση εκφράζει
την εσωτερική διέγερση που αισθάνεται ένα άτομο από την επιθυμία ικανοποίησης
μιας ανάγκης του ή την επιθυμία επίτευξης συγκεκριμένων στόχων. Στην
συγκεκριμένη περίπτωση η υποκίνηση συνδέθηκε με τη επιθυμία των ατόμων
(φαρμακοποιών) για την προσωπική τους ανάπτυξη μέσα από διαρκή μάθηση τόσο στο
πεδίο της επιστήμης τους όσο και σε ευρύτερα πεδία γνώσεων με την επισήμανση
ότι «…η γνώση για τους φαρμακοποιούς και τους λοιπούς επαγγελματίες υγείας δεν έχει
ταβάνι». Η υποκίνηση συνδέθηκε επίσης και με την επιθυμία απόκτησης ηγετικής
θέσης στο επαγγελματικό πεδίο.
Η κριτική σκέψη και η
ικανότητα επίλυσης προβλημάτων (critical thinking and problem solving), σύμφωνα με τα αποτελέσματα της
έρευνας, είναι το δεύτερο χαρακτηριστικό που οδηγεί στην επιτυχία. Συγκεκριμένα,
οι ερωτηθέντες φαρμακοποιοί υποστήριξαν ότι η ικανότητα να χρησιμοποιούν με
κριτική σκέψη τις γνώσεις που απόκτησαν από προηγούμενες περιπλοκές καταστάσεις
για την αντιμετώπιση νέων είναι σημαντικό στοιχείο που οδηγεί στην επιτυχία. Οι
φαρμακοποιοί ανέφεραν ότι, η κριτική σκέψη τους επιτρέπει να λειτουργούν ως
«λύτες» προβλημάτων εστιάζοντας πάντα στην αναζήτηση και εφαρμογή των σωστών
λύσεων και όχι στα τυχόν εμπόδια που δυσχεραίνουν τη διαδικασία επίλυσης των
προβλημάτων.
Η συναισθηματική νοημοσύνη (emotional intelligence) αναφέρθηκε ως αναπόσπαστο στοιχείο που συμβάλλει στην
επιτυχία στο επαγγελματικό πεδίο. Οι φαρμακοποιοί περιέγραψαν την
συναισθηματική νοημοσύνη ως την ικανότητα των ατόμων μπαίνουν στη θέση του
άλλου (ενσυναίσθηση), να είναι ενεργητικοί ακροατές και να μπορούν να ελέγχουν
τα συναισθήματα τους όταν αντιμετωπίζουν στρεσογόνες καταστάσεις. Ανέφεραν
επίσης δυνατά σημεία και αδυναμίες τους σε διαφορετικούς τομείς της
συναισθηματικής νοημοσύνης (πχ. ενσυναίσθηση, ενεργητική ακρόαση κ.α.) και
αναγνώρισαν τον τρόπο με τον οποίο αυτές συνέβαλαν στην εξέλιξη της σταδιοδρομίας
τους και την κλινική πρακτική τους.
Οι βασικές ικανότητες (core competencies) αναφέρθηκαν από τους
φαρμακοποιούς ως οι δεξιότητες (skills) που διευκολύνουν την
αποτελεσματική άσκηση των καθηκόντων τους ως επαγγελματίες υγείας. Στις
ικανότητες αυτές οι φαρμακοποιοί συμπεριέλαβαν την μάθηση, την επικοινωνία, τη συνεργασία
κ.α. και ανέφεραν ότι χρησιμοποιούν τις ικανότητες αυτές για να μπορούν να
είναι συνεργάσιμοι όταν αποτελούν μέλη μιας ομάδας (team players), να δημιουργούν κλίμα συναισθηματικής επικοινωνίας με τους
ασθενείς και να επηρεάζουν αποφάσεις άλλων ατόμων προς όφελος πάντα των ασθενών
τους. Σημείωσαν δε ότι οι βασικές αυτές ικανότητες αντικατοπτρίζουν το
αποτέλεσμα της εκπαίδευσης που έχουν λάβει στο πεδίο της προσωπικής τους ανάπτυξης
(personal development) που βεβαίως ξεφεύγει από
τα στενά όρια της κλινικής πρακτικής.
Η ισορροπία μεταξύ εργασίας
και προσωπικής ζωής (work life balance) αναφέρθηκε από όλους τους
φαρμακοποιούς που πήραν μέρος στην έρευνα ως απαραίτητο στοιχείο για μια
πετυχημένη καριέρα. Ορισμένοι δε υποστήριξαν ότι η επιλογή του επαγγέλματος του
φαρμακοποιού τους επέτρεψε να έχουν αυτή την ισορροπία στη ζωή τους ενώ για
αλλά επαγγέλματα υγείας η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ εργασίας και προσωπικής
ζωής είναι σίγουρα πιο δύσκολη.
Για να μην υπάρξουν παρερμηνείες για τα
αποτελέσματα της έρευνας διευκρινίζεται ότι, η επιτυχία των φαρμακοποιών δεν ορίστηκε
με βάση ποσοτικά στοιχεία (πχ. πωλήσεις ή κερδοφορία του φαρμακείου) όπως ενδεχομένως
θα υποθέσουν πολλοί. Η επιτυχία ορίστηκε, από τους ίδιους τους φαρμακοποιούς που
πήραν μέρος στην έρευνα, ως ένας συνδυασμός ποιοτικών κριτηρίων που περιλάμβανε την ικανοποίηση
που αποκόμιζαν από την καριέρα τους, την ύπαρξη ισορροπίας μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής, το πάθος για την επιστήμη και την υπεύθυνη
άσκηση του επαγγέλματός τους, καθώς και για την επιτυχή συνεισφορά τους στα θεραπευτικά
αποτελέσματα των ασθενών.
Η
έρευνα δημοσιεύτηκε στο Journal of the American Pharmacists Association, Vol.
59, Issue 1, January–February 2019, Pages 23-29
